با همکاری اطلاعاتی ایران و روسیه فیلترینگ افزایش می‌یابد؟/ پلتفرم‌های روسی در راه ایران؟

به نقل از تجارت‌نیوز، نمایندگان عضو کمیسیون امنیت ملی، اواخر آبان لایحه‌ای را که دولت برای تصویب موافقتنامه ایران و روسیه در حوزه امنیت اطلاعات به مجلس ارسال کرده می بود، تصویب کردند. رسیدگی به این لایحه در روز ۱۳ آذر نیز در دستور کار مجلس قرار داشت اما تا این مدت به تایید نهایی نمایندگان نرسیده است. 

با وجود این، با دقت به تجربیاتی که در موارد شبیه چون مطرح صیانت و نقض حریم خصوصی کاربران در قالب برنامه هفتم گسترش رقم خورد، می‌توان انتظار دشت که نمایندگان در نهایت این لایحه را تصویب می‌کنند. این نوشته نگرانی‌هایی را در رابطه محتوای لایحه و آثار همکاری دو سرزمین در حوره امنیت اطلاعات به وجود اورده است. 

برخی اعتقاد دارند که این همکاری می‌تواند به تحکیم زیرساخت‌های فیلترینگ در سرزمین یا به خطر افتادن امنیت اطلاعات افراد در اینترنت بشود. اما موافقتنامه، اصلا چه می‌گوید؟

ایران و روسیه چطور در حوزه امنیت اطلاعات همکاری می‌کنند؟

آنگونه که زومیت گزارش داده است، موافقتنامه ایران و روسیه در رابطه امنیت اطلاعات، در سال  ۱۳۹۹ (دولت دوازدهم) امضا شد اما دولت سیزدهم در تیر امسال لایحه آن را برای تصویب به مجلس ارسال کرد. در این بین با وجودی که تا این مدت مجلس ایران آن را تصویب نکرده است، اسناد همکاری بین سرزمین نیز امضا شده و حتی مدتی است که طرفین با وجود در کشورهای یکدیگر در حال پیشبرد همکاری‌ها می باشند. 

 در مقدمه، این لایحه آمده است که دو سرزمین «با دقت به وجود تهدیداتی همانند نقض حاکمیت، امنیت و تمامیت ارضی کشورها، داخل کردن خسارات اقتصادی به تأسیسات زیرساخت‌های مربوط به اطلاعات، دسترسی غیرمجاز به اطلاعات رایانه‌ای و انتشار کردن اطلاعات زیان‌بار برای نظام‌های اجتماعی-سیاسی و محیط معنوی، اخلاقی و فرهنگی دولت‌ها» تصمیم به انعقاد این چنین موافقتنامه‌ای گرفته‌اند. 

این لایحه ۹ ماده و یک ضمیمه دارد و مواد آن شامل «تهدیدات مهم در حوزه امنیت اطلاعات»، «حوزه‌های مهم همکاری دو جانبه»، «اصول کلی همکاری»، «اشکال و سازوکارهای همکاری»، «حفاظت از اطلاعات»، «فراهم مالی» و… می‌بشود.

برخی از مواردی که در موافقتامه ایران و روسیه مصداق تهدید علیه امنیت اطلاعات دانسته شده‌‌اند [و نفسیر مبهمی دارند و می‌توانند مصادیق زیادی داشته باشند]، عبارت هستند از:

– دست زدن به عمل های ناقض حاکمیت، امنیت و تمامیت ارضی کشورها،

– دخالت در امور دخلی دولت‌ها، اختلال در نظم عمومی، برافروختن خصومت بین اقوام، نژادها و مذاهب، ترویج ایده‌ها و تئوری‌های نژادپرستانه و دیگرهراسی، بی‌ارامش کردن اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داخلی و دخالت در اداره دولت،

– انتشار کردن اطلاعاتی که برای نظام‌های اجتماعی-سیاسی و اجتماعی-اقتصادی و نیز برای محیط معنوی، اخلاقی و فرهنگی دولت‌های دیگر زیان‌بار است.

بر همین مبنا، برخی از عرصه‌های همکاری دو سرزمین نیز شامل موارد زیر است:

– تبادل اطلاعات و همکاری در حوزه اجرای قانون با مقصد پیشگیری، کشف، مبارزه، تحقیق و پیگیرد قضایی جرایم مرتبط با منفعت گیری از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای اهداف تروریستی و مجرمانه

– تبادل اطلاعات بین نهادهای ذی‌صلاح دولت‌های طرف‌ها در حوزه امنیت اطلاعات

– پشتیبانی در حوزه‌های انتقال دانش و فناوری اطلاعات، ظرفیت‌سازی، گسترش ظرفیت‌ها و آموزش و بازدید امکان اندوخته‌گذاری در زیرساخت‌های امنیت اطلاعات بر پایه قوانین دولت‌های طرف‌ها.

نگرانی‌ها از گسترش فیلترینگ و به خطر افتادن امنیت اطلاعات کاربران

انتشار کردن مفاد لایحه همکاری دو سرزمین نگرانی‌هایی را در رابطه آثار آن به وجود اورده است. حامد بیدی مدیرعامل سایت کارزار در توئیتی در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر اسبق)، ادبیات لایحه را به «دوران جنگ سرد» تشبیه و از گمان «تحکیم زیرساخت‌های فیلترینگ»، «گسترش پلتفرم‌های روسی» و «استعمار دیجیتال»، ابراز نگرانی کرد. 

زومیت هم در این مورد نوشت که لایحه مورد نظر، کارشناسان را دلواپس به خطر افتادن امنیت اطلاعات مربوط به کاربران ایرانی در اینترنت کرده است. محمدجعفر نعناکار، کارشناس حقوقی و استاد دانشگاه در این مورد به زومیت حرف های است: «شرط تشکیل این چنین تفاهم‌نامه‌هایی این است که کشورها هم‌وزن یکدیگر باشند. اگر ما در عرصه فراهم امنیت اطلاعات و ارتباطات در حال همکاری با روسیه هستیم باید حواسمان به این قضیه باشد که این اطلاعات به نوعی رد و بدل نشود که روسیه بتواند از جهات گوناگون بر سرزمین ما اعمال سلطه کرده و برخی امور را مهندسی کند.»

به حرف های او، در تفاهم‌نامه مذکور، ایران دربرابر روسیه در موقعیت ضعف قرار گرفته است و بیم آن می‌رود که فرد روبه رو بتواند مهندسی ارتباطی و مهندسی اطلاعاتی انجام دهد.

نعناکار این چنین حرف های است که پروتکل‌های این تفاهم‌نامه را می‌توان به طور موسع تفسیر کرد و این موسع بودن امکان پذیر در آینده به خروج اطلاعات باارزش داخل سرزمین و رسیدن به دست یک سرزمین دیگر منجر بشود.

او با اشاره به ناامن بودن حالت شبکه اینترنت ایران، که دعوا‌های سایبری متعدد تازه گواه آن است، عقد این چنین قراردادهایی را نادرست و دلواپس‌کننده برسی کرد.

ساختار اینترنت در روسیه آزاد نیست

زومیت در قسمت فرد دیگر از گزارش آورده است: کارشناسان از سپس امنیت شبکه نیز به این تفاهم‌نامه پرداخته‌اند و ماهیت و محتوای آن را حاوی تهدیداتی می‌دانند که می‌تواند تبعات نامطلوبی برای سرزمین داشته باشد. سعید سوزنگر، کارشناس امنیت سایبری، همکاری با روسیه در عرصه امنیت را خطرناک خوانده و با اشاره به امکان کنترلگری از جانب دولت روسیه، او گفت: پشتیبانی گرفتن از روسیه در حوزه فناوری زیاد زیاد خطرناک است، چراکه ساختار اینترنت آزاد در این سرزمین اصلاً نگه داری نشده و همه نگرانی ما این است که علاوه بر خود حکومت که امکان پذیر بخواهد برای کنترل کردن از این ساختار منفعت گیری کند، دولت روسیه هم بتواند همین کنترل را بر مردم داشته باشد.

او معتقد است گستردگی بازار و اقتصاد روسیه نسبت به ایران، ما را دربرابر این سرزمین در موضع ضعف قرار می‌دهد و علتمی‌بشود که برای مثال، بتوانیم در حوزه تشکیل محدودیت با روسیه همکاری کنیم اما نتوانیم همانند روسیه ابزاری همانند موتور جست‌وجوی یاندکس داشته باشیم.

به همین علت، سوزنگر ماحصل این تفاهم‌نامه را ورود محدودیت زیاد تر به سرزمین دانسته و در این خصوص او گفت: بدین‌ترتیب، ما محدودیت‌ها را داخل سرزمین می‌کنیم، اما امکانات، زمان اقتصادی و دانش داخل کشورمان نمی‌بشود و این قضیه فقط خفقان تشکیل می‌کند.

طرفین این تفاهم‌نامه فراهم امنیت را مقصد مهم امضای آن معارفه کرده‌اند؛ بااین‌حال، تعداد بسیاری از کارشناسان باور دارند این تفاهم‌نامه با مقصد جلوگیری از افتادن اطلاعات به دست غرب، امنیت ما را به دست شرق می‌دهد که زیاد ناامن‌تر است.

سوزنگر معتقد است این تضاد در پیش‌بینی‌ها ناشی از تفاوت تعریف از امنیت در نگاه مردم و نگاه حاکمیت است و این قضیه را این چنین تشریح کرد: هنگامی حاکمیت درمورد امنیت سخن بگویید می‌کند، قضیه کنترل زیاد تر را مد نظر قرار می‌دهد. این در حالی است که ما در نوشته امنیت، قضیه نگه داری حریم خصوصی، نگه داری حق شهروندی، دسترسی آزاد به دنیای امن‌تر و تمیز برای بچه‌ها و… را در نظر داریم.

به نقل از تجارت‌نیوز، این لایحه تا این مدت به تصویب مجلس نرسیده و بر پایه قانون، قابلیت اجرا شدن ندارد اما به نظر می‌رسد دو سرزمین قدم‌های اولیه برای عمل به آنها را برداشته‌اند. بر این مبنا باید چشم به راه نتایج آن ماند که به نظر می‌رسد چندان خوشایند برخی کاربران ایرانی نباشد.