سهم صنایع ارزآور از سبد صادراتی چه مقدار است؟_دلخوش

به گزارش تجارت‌نیوز،  بازدید آمار تجارت در ۱۲ماهه ۱۴۰۲ این چنین حاکی از این است که صنعت تنها سهم ۱۵درصدی ارزشی از صادرات سرزمین دارد و اگرچه صادرات صنعتی سرزمین در این بازه وقتی نسبت به زمان شبیه سال قبل افزایش ارزشی ۱۰درصدی و رشد وزنی ۱۳درصدی داشته، اما از لحاظ قیمت واحد ۳درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ افت داشته است؛ موضوعی که مشخص می کند قیمت‌افزوده کالاهای صنعتی صادراتی هم چنان پایین است. این نوشته این چنین به این معناست که صنایعی سهم بالاتری از سبد صادراتی سرزمین دارند که ارزآوری کمتری دارند. مسئله قابل تامل دیگر در این عرصه این است که در صورت سیاستگذاری و اتخاذ استراتژی صنعتی صحیح و تحکیم صنایع دارای قیمت‌افزوده بالاتر، این صنایع می‌‌‌توانند عرصه‌‌‌ساز جهش تشکیل، صادرات و رشد درآمدهای ارزی سرزمین باشند. 

کارکرد صادرات صنعتی‌‌‌ ایران به‌‌‌ تفکیک‌‌‌ رشته‌‌‌‌فعالیت‌های‌‌‌ گوناگون‌‌‌ حاکی‌‌‌ از وجود دو مسئله‌‌‌ اساسی‌‌‌ است‌‌‌: اول آنکه‌‌‌ صنایع‌‌‌ با قیمت‌‌‌ واحد (قیمت‌‌‌ هر کیلوگرم کالای‌‌‌ صادراتی‌‌‌ به‌‌‌ دلار) پایین‌‌‌، سهم‌‌‌ بالایی‌‌‌ در سبد صادرات صنعتی‌‌‌ سرزمین دارند؛ همانند صنایع‌‌‌ غذایی‌‌‌ که‌‌‌ با قیمت‌‌‌ واحد ۹۹.۰دلار نزدیک به ۲۳.۷‌درصد از قیمت سبد صادراتی‌‌‌ صنعتی‌‌‌؛ محصولات پلیمری‌‌‌ با قیمت‌‌‌ واحد ۲۵.۱دلار نزدیک به ۲۳‌درصد از قیمت سبد صادراتی‌‌‌ و محصولات شیمیایی‌‌‌ با قیمت‌‌‌ واحد ۴۶.۰دلار نزدیک به ۱۳‌درصد از قیمت سبد صادراتی‌‌‌ را به‌‌‌ خود تعلق داده‌اند . دوم آنکه‌‌‌ صنایع‌‌‌ با قیمت‌‌‌ واحد بالا، سهم‌‌‌ پایینی‌‌‌ در سبد صادرات صنعتی‌‌‌ سرزمین دارند؛ همانند دارو که‌‌‌ با قیمت‌‌‌ واحد ۵.۵۱دلار تنها ۱.۵‌درصد از قیمت سبد صادراتی‌‌‌ و تجهیزات پزشکی‌‌‌ با قیمت‌‌‌ واحد ۱۳دلار تنها ۴.۰‌درصد از قیمت سبد صادراتی‌‌‌ را به‌‌‌ خود تعلق داده‌اند.

این‌‌‌ صنایع‌‌‌ در صورت تمرکز و سیاستگذاری‌‌‌ مناسب‌‌‌ قادرند عرصه‌‌‌ساز تحرک در سبد صادراتی‌‌‌ و این چنین‌‌‌ جهش‌‌‌ در تشکیل سرزمین باشند. موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌های بازرگانی در گزارشی با گفتن «صنایع دارای توان جهش تولیدی و صادراتی» نوشته افسانه شفیعی با بازدید فهرستی از صنایع مولد قیمت و درآمد ارزی به بازدید کارکرد صادرات صنعتی ایران به تفکیک رشته‌فعالیت‌‌‌های صنعتی پرداخته است. بر پایه این گزارش، مرحله‌‌‌ اول تعریف‌‌‌ شاخص‌‌‌ ترکیبی‌‌‌ سه‌گانه‌‌‌ مشتمل‌‌‌ بر توانمندی‌‌‌های‌‌‌ تولیدی‌‌‌ و قیمت‌افزایی‌‌‌ (شامل‌‌‌ قوت خلق‌‌‌ قیمت‌افزوده، پیوندهای‌‌‌ قبل‌‌‌ و پیوندهای‌‌‌ پسین‌‌‌)، کارکرد در بازار صادراتی‌‌‌ (شامل‌‌‌ قیمت‌‌‌ هر تن‌‌‌ کالای‌‌‌ صادراتی‌‌‌، سهم‌‌‌ از سبد صادراتی‌‌‌ و پیچیدگی‌‌‌ کالای‌‌‌ صادراتی‌‌‌) و پایداری‌‌‌ زیست‌‌‌‌محیطی‌‌‌ (شامل‌‌‌ آب‌بری‌‌‌، برق‌بری‌‌‌ و گازبری‌‌‌) است.مرحله‌‌‌ دوم انطباق کدهای‌‌‌ HS و ISIC به‌‌‌منظور دسترسی‌‌‌ همزمان به‌‌‌ کارکرد تشکیل تجارت صنعتی‌‌‌ (تکمیل‌‌‌ پایگاه داده کالاهای‌‌‌ صنعتی‌‌‌ دارای‌‌‌ قابلیت‌‌‌ صادراتی‌‌‌) است‌‌‌. مرحله‌‌‌ سوم محاسبه‌‌‌ امتیاز همه‌‌‌ رسته‌‌‌های‌‌‌ صنعتی‌‌‌ برحسب‌‌‌ شاخص‌‌‌ ترکیبی‌‌‌ (تعیین‌‌‌ فهرست‌‌‌ اولیه‌‌‌ صنایع‌‌‌ برتری‌‌‌دار) است. مرحله‌‌‌ چهارم داخل کردن قیود ناظر بر پایداری‌‌‌ تشکیل داخلی‌‌‌ به‌‌‌منظور تعیین‌‌‌ فهرست‌‌‌ نهایی‌‌‌ از کالاها در سه‌‌‌ دسته‌‌‌ شامل‌‌‌ ضریب‌‌‌ وابستگی‌‌‌ وارداتی‌‌‌ در صنعت‌‌‌ منتخب‌‌‌ (سهم‌‌‌ موارد اولیه‌‌‌ و واسطه‌‌‌ای‌‌‌ وارداتی‌‌‌ از مواد اولیه‌‌‌ و واسطه‌‌‌ موردنیاز)، سختی ارزی‌‌‌ صنعت‌‌‌ موردنظر بر بدنه‌‌‌ صنعتی‌‌‌ سرزمین (سهم‌‌‌ مواد اولیه‌‌‌ و واسطه‌‌‌ای‌‌‌ وارداتی‌‌‌ از کل‌‌‌ مواد اولیه‌‌‌ و واسطه‌‌‌ای‌‌‌ وارداتی‌‌‌ در قسمت‌‌‌ صنعتی‌‌‌ سرزمین) و ضریب‌‌‌ کفایت‌‌‌ ارزی‌‌‌ در صنعت‌‌‌ موردنظر (نسبت‌‌‌ درآمدهای‌‌‌ صادراتی‌‌‌ صنعت‌‌‌ موردنظر به‌‌‌ هزینه‌‌‌های‌‌‌ وارداتی‌‌‌ صنعت‌‌‌ موردنظر) است‌‌‌.

مرحله‌‌‌ پنجم‌‌‌ گروه‌بندی‌‌‌ فهرست‌‌‌ نهایی‌‌‌ از صنایع‌‌‌ منتخب‌‌‌ در قالب‌‌‌ سه‌‌‌ گروه صنایع‌‌‌ شامل‌‌‌ صنایع‌‌‌ متکی‌‌‌ بر دانش‌‌‌ تحلیلی‌‌‌، صنایع‌‌‌ متکی‌‌‌ بر دانش‌‌‌ نمادین‌‌‌ و طراحی‌‌‌ و صنایع‌‌‌ متکی‌‌‌ بر دانش‌‌‌ ترکیبی‌‌‌ است‌‌ . مرحله‌‌‌ ششم‌‌‌ نیز تعیین‌‌‌ مصادیق‌‌‌ کالایی‌‌‌ برتری‌‌‌دار هر یک‌‌‌ از صنایع‌‌‌ منتخب‌‌‌ شامل‌‌‌ ظرفیت‌‌‌سازی‌‌‌ تولیدی‌‌‌ صورت‌گرفته‌‌‌ در داخل‌‌‌ و نسبت‌‌‌ قیمت‌‌‌ کالای‌‌‌ موردنظر در قسمت‌‌‌ صادراتی‌‌‌ و وارداتی‌‌‌ است.در این پژوهش با طی‌‌‌ کردن مرحله های‌‌‌ شش‌‌‌گانه‌‌‌ بالا سه‌‌‌‌دسته‌‌‌ برتری‌‌‌ صنعتی‌‌‌ در نظر گرفته شده است که شامل محصولات متکی‌‌‌ بر دانش‌‌‌ تحلیلی،‌‌‌ صنایع‌‌‌ متکی‌‌‌ بر دانش‌‌‌ نمادین، صنایع‌‌‌ خلاق و طراحی‌محور و صنایع‌‌‌ متکی‌‌‌ بر دانش‌‌‌ ترکیبی‌‌‌ است. محصولات متکی بر دانش تحلیلی شامل تجهیزات الکترونیکی‌‌‌ و مخابراتی‌‌‌ (قطعات الکترونیکی‌‌‌: برد، UPS، دستگاه‌های‌‌‌ سیم‌پیچ‌‌‌ و سیار، ابزارهای‌‌‌ اپتیکی‌‌‌ و دقیق‌‌‌، تجهیزات مخابراتی، کابل‌های‌‌‌ فیبر نوری‌‌‌، سیم‌‌‌ و دستگاه‌های‌‌‌ سیم‌‌‌کشی) تجهیزات پزشکی‌‌‌ و دارو است.صنایع متکی بر دانش نمادین، صنایع خلاق و طراحی‌محور شامل رسانه‌‌‌های‌‌‌ تصویری‌‌‌ و محصولات نرم‌افزاری‌‌‌ و مصنوعات طراحی‌‌‌‌محور (طراحی‌‌‌ زیورآلات و جواهرات و انواع پوشاک و کفش) است.صنایع متکی بر دانش ترکیبی شامل اجزا و تجهیزات مولد برق (باتری‌‌‌ و انباره، انواع مولد و ژنراتورهای‌‌‌ برق) و اجزا و تجهیزات مکانیکی‌‌‌ (ماشین‌‌‌آلات غذایی‌‌‌، ماشین‌‌‌آلات معدنی و ماشین‌‌‌آلات کشاورزی) است.

سهم ناچیز صادرات کالاهای با فناوری سطح بالا

بازدید صادرات به سطح فناوری محصولات طی سال ۱۴۰۲ حاکی از این است که صادرات محصولات اولیه، به قیمت ۱۷میلیارد و ۷۶۶میلیون دلار و وزن ۳۹.۵۵۴‌‌‌هزار تن، سهم ۳۶‌‌‌درصدی از صادرات داشته که نسبت به سال ۱۴۰۱، از لحاظ ارزشی ۲۰‌‌‌درصد و از لحاظ وزنی ۱۶‌‌‌درصد افت داشته است. صادرات محصولات با فناوری سطح متوسط نیز با قیمت ۱۴میلیارد و ۵۷۵میلیون دلار و وزن ۳۱.۰۳۴‌‌‌هزار تن، سهم ۳۰‌‌‌درصدی از صادرات ۱۴۰۲ داشته و در کل از نظر ارزشی نسبت به سال ۱۴۰۱، ۸‌‌‌درصد افت و از نظر وزنی ۱۰‌‌‌درصد افزایش داشته است. صادرات مبتنی بر منبع های نیز در ۱۲ماهه ۱۴۰۲، ۱۲میلیارد و ۳۱۷میلیون دلار به وزن ۶۰.۵۴۲‌‌‌هزار تن بوده که از لحاظ ارزشی ۹‌‌‌درصد و از نظر وزنی ۳۷‌‌‌درصد افزایش داشته است. صادرات فناوری سطح پایین در سال ۱۴۰۲، ۴میلیارد و ۱۹۴میلیون دلار به وزن ۵۲۲۸‌‌‌هزار تن بوده که سهم ۸‌‌‌درصدی از صادرات داشته و نسبت به سال ۱۴۰۱ از لحاظ قیمت افزایش یک‌‌‌درصدی و از لحاظ وزن افزایش ۸‌‌‌درصدی داشته است.

صادرات محصولات فناوری سطح بالا نیز در ۱۴۰۲، ۴۳۱میلیون دلار به وزن ۳۸‌‌‌هزار تن بوده است که هم چنان سهم ۰.۱‌‌‌‌‌‌درصدی از صادرات دارد و نسبت به سال قبل از لحاظ قیمت ۲‌‌‌درصد افزایش و از لحاظ وزن ۲۸‌‌‌درصد افت داشته است.بازدید و تحلیل داده‌‌‌های یونیدو در قسمت شاخص‌‌‌های ظرفیت تشکیل حاکی از آن است که حالت خلق قیمت‌‌‌افزوده تولیدات کارخانه‌‌‌ای و مقدار صادرات آن در قیاس با کشورهای حوزه سند چندان رضایت‌‌‌قسمت نیست. این چنین شاخص کارکرد رقابت صنعتی (CIP) که توانایی کشورها بر‌‌‌ای تشکیل و صادرات محصولات کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در جهت ارتقا و تاثییر اقتصادی بر تجارت جهانی و قیمت‌‌‌افزوده محصولات کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌سنجد، بیانگر این است که ایران نسبت به برخی کشورهای همسایه در این عرصه دچار عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماندگی است. بر پایه گزارش مرکز پژوهش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مجلس، اکنون نزدیک به ۴۵‌‌‌درصد از قیمت‌‌‌افزوده صنعتی ایران را تولیدات صنعتی با فناوری متوسط و بالا راه اندازی خواهند داد و این سهم طی دودهه تازه تقریبا در دامنه ۴۰ تا ۴۵‌‌‌درصد قرار داشته است. یونیدو رقابت صنعتی را ظرفیت کشورها برای وجود در بازارهای داخلی و بین‌المللی و در عین حال گسترش قسمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و فعالیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی با قیمت‌‌‌افزوده و محتوای فناوری بالاتر تعریف می‌کند. بر این مبنا بهبود رقابت‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری صنعتی الزام دو مولفه اساسی تشکیل برای افزایش وجود در بازارهای داخلی و بین‌المللی و افزایش محتوای فناورانه است. اولین مولفه بر افزایش ظرفیت و تشکیل و مولفه دوم بر کیفیت و تشکیل محصولات مبتنی بر فناوری تمرکز دارد. این در حالی است که آمارهای تجارت هم چنان از سهم پایین کالاهای مبتنی بر فناوری از صادرات سرزمین حکایت دارد.

منبع :


دنیای اقتصاد